Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις στο Google NewsΠανδημία, μία λέξη απόλυτα συνυφασμένη με το 2020. Μία λέξη, η οποία ανέτρεψε την καθημερινότητα μας. Τα εκατομμύρια ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους παγκοσμίως, τα πλήγματα που έχει υποστεί η οικονομία, η αβεβαιότητα αλλά και η ψυχική κατάπτωση συντελούν στη διαμόρφωση της νέας αυτής πραγματικότητας. Την ίδια στιγμή, όμως, προκύπτει ένα καίριο ερώτημα για την δεινή και ψυχοφθόρα υφισταμένη κατάσταση. Ποια τελικά είναι η θετική όψη που μπορεί να αποκομίσει ο άνθρωπος και κατ’επέκταση η κοινωνία από αυτήν την πανδημία;
Γράφει η Κατερίνα Παπαγιάννη*
Ο 21ος αιώνας διαπνέεται από ένα ματεριαλιστικό πνεύμα. Ο ανταγωνισμός είναι ένα αίσθημα, το οποίο διέπει τις ανθρώπινες σχέσεις. Παραμερίζουμε κάθε αίσθημα ανθρωπιάς, καθώς δεν έχει πρακτικά οφέλη και δεν συμβάλλει στην ατομική ανέλιξη. Ωστόσο, εικόνες ανθρώπων την περίοδο της καραντίνας, χωρίς στέγη και τα αναγκαία τρόφιμα επιβίωσης οδηγούν στην ανάγκη ενός εσωτερικού διαλογισμού. Κατά πόσο είμαστε διατεθειμένοι να αποποιηθούμε κάθε ατομικιστικό στοιχείο και να βοηθήσουμε τους ανθρώπους που μας έχουν ανάγκη περισσότερο από ποτέ; Πρόκειται για μία αλλαγή στον τρόπο σκέψης για την ζωή. Μία αλλαγή που αρχικά ξεκινάει ενδόμυχα και καταλήγει στην εξωτερική μας πραγματικότητα. Η μετάβαση, δηλαδή, από το “εγώ” στο “εμείς”.
Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά χαρακτήρισε τον άνθρωπο ως “φύσει ζώον πολιτικόν”. Πρόκειται δηλαδή για την εγγενή δυνατότητα του καθένα να επιστρατεύσει την λογική του, με την οποία διακρίνει το καλό από το κακό, για να κατευθύνει ορθά τις πράξεις του. Γι’ αυτό και στα πρώτα στάδια συγκρότησης των κοινωνιών εξαίρει τους νομοθέτες, ως ευεργετικά πρόσωπα, καθώς έθεσαν τα θεμέλια θεσπίζοντας κανόνες και νόμους. Ένα είδος νόμων είναι οι “άγραφοι”, οι οποίοι αποτελούν μία επιτακτική συνιστώσα για την επίρρωση των συνεκτικών δεσμών μεταξύ των ανθρώπων. Πρόκειται για τις λεγόμενες ανθρωπιστικές αξίες, του σεβασμού, της αλληλεγγύης και της συμπόνιας. Όλα αυτά θέτουν τον άνθρωπο στο επίκεντρο και αντιστρατεύονται την εσωτερικευμένη υπόρρητη πεποίθηση ότι “το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό”, που διέπει την σκέψη. Επομένως, ο κορονοϊός μπορεί να βοηθήσει να αποβάλλουμε τις παρωπίδες που μας διακατέχουν και να αντιληφθούμε πόσο ανάγκη μας έχει ο συνάνθρωπος μας, όχι για να τον “φάμε”, αλλά για να τον βοηθήσουμε.
Ακόμη, πρόκειται για έναν ”εξελιγμένο” και “εικονικό” αιώνα. Οι δύο επιθετικοί προσδιορισμοί αυτοί είναι απόλυτα συνυφασμένοι με την εποχή μας, λόγω της ιλιγγιώδους τεχνολογικής ανάπτυξης. Όμως παράλληλα διαπιστώνεται και ένα ιδιαίτερα οξύμωρο φαινόμενο, καθώς η παγίωση της τεχνολογίας σε διάφορους τομείς είναι απόρροια του κορονοϊού. Η εκπαίδευση και η εργασία εξελίχθηκαν. Με την είσοδο της τεχνολογίας στον εκπαιδευτικό και εργασιακό χώρο δόθηκε και η δυνατότητα να αποδαιμονοποιήσουμε την χρήση της. Οι μαθητές, ως “η γενιά του υπολογιστή”, θα συνδράμουν στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ο διάλογος και η διαδραστική παρακολούθηση θα καταστήσουν την εκπαιδευτική πράξη ως μία αμφίδρομη διαδικασία με πολλά οφέλη.
Ο κορονοϊός έφερε στην επιφάνεια ένα ζήτημα αρκετά κοντά μας αλλά ταυτόχρονα αρκετά μακριά μας. Μία χώρα η οποία συνδυάζει ένα ιδανικό κλίμα, με αρκετά υδάτινα στοιχεία και πολλά πεδινά και ορεινά μέρη, σφυρηλατεί την πεποίθηση ότι ενορχηστρώνεται από ανθρώπους με οικολογική συνείδηση. Το παράδοξο είναι όμως ότι η Ελλάδα δεν διαπνέεται από πράσινη πολιτική. Η ανάληψη μέτρων για περιορισμό των άσκοπων μετακινήσεων, έδωσε μία “ανάσα” και “χρωμάτισε” την μουντή αστική ατμόσφαιρα. Η προσπάθεια αυτή για την προστασία της δημόσιας υγείας, η οποία συμβάλλει στην ενίσχυση της οικολογικής αντίληψης συνιστά καθολική υπακοή. Ωστόσο, οι πολέμιοι αυτής της άποψης επιστρατεύονται το επιχείρημα ότι πρόκειται για μία μορφή στέρησης ελευθερίας.
Ο Αριστοτέλης με την τελεολογική του προσέγγιση πρέσβευε ότι το “τέλος” του ανθρώπου έχει δύο διαστάσεις. Από την μία, η πρώτη αφορά την ολοκλήρωση της πολιτικής του ταυτότητας. Σύμφωνα με αυτήν, ο άνθρωπος σέβεται και υπακούει την πόλη-κράτος. Από την άλλη, η δεύτερη αφορά την ηθική αποτελμάτωση του. Πρόκειται για την εσωτερίκευση των κατάλληλων αξιών, με τις οποίες το άτομο θα επιδιώκει το μέσο και θα συμβιβάζεται για την επιδίωξη του συλλογικού ευ ζην . Συμβιβασμός ανέκαθεν σήμαινε υποχωρήσεις από όλες τις πλευρές, με αποτέλεσμα να μην είναι καμία πλήρως ευχαριστημένη. Επομένως, οι υποχωρήσεις και οι συμβιβασμοί αυτοί δεν αποτελούν στέρηση ελευθερίας αλλά μία καθολική προσπάθεια για τη επιδίωξη του κοινού καλού, το οποίο κατ’ επέκταση είναι απολύτως συνυφασμένο με το ατομικό.
Ο άνθρωπος κατάφερε να φτάσει στο φεγγάρι, να εξερευνήσει τον κόσμο έξω από την γη αλλά και να δημιουργήσει ζωή με την συνδρομή της επιστήμης. Σήμερα, καλείται να διαχειριστεί τις αντιξοότητες της σύγχρονης πραγματικότητας. Πρώτα εξασφαλίζοντας ενδόμυχα την ισορροπία και αρμονία της ψυχής του και έπειτα συνειδητοποιώντας το μήνυμα αυτό που εκπέμπει ο πλανήτης για έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης και ζωής.
*Η Κατερίνα Παπαγιάννη είναι φοιτήτρια Πολιτικών Επιστημών ΕΚΠΑ
