Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις στο Google NewsΠολλοί που με συναντούν, μου θέτουν αυτό το ερώτημα. Άλλοι μου λένε ότι έχει καταντήσει ένας κακός θεσμός που έχει πλέον ξεφτίσει, ότι είναι άχρηστος και ύποπτος. Η κερδοσκοπία, οι παρανομίες, οι φούσκες, οι παρεμβάσεις και άλλες εκτροπές, έχουν δημιουργήσει ένα πέπλο μυστηρίου αλλά και απέχθειας προς τον θεσμό των κεφαλαιαγορών, την εποχή μάλιστα που όλοι παραδέχονται ότι με τη MIFID II υπάρχει υπερ-ρύθμιση με επόπτες τόσο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς καθώς και τις αντίστοιχες Εθνικές Επιτροπές. Αλλά είναι πράγματι έτσι;
Γράφει ο Αλέξανδρος Μωραϊτάκης*
Με τις μετοχές στη χώρα μας να έχουν απολέσει ένα μεγάλο μέρος της αξίας τους, χιλιάδες επενδυτές, οι οποίοι είτε έχουν ζημιωθεί ρευστοποιώντας το χαρτοφυλάκιό τους σε τιμές χαμηλότερες από αυτές της κτήσης του, είτε καταγράφουν λογιστικές απώλειες, διερωτώνται αν, πότε και πόσο θα ανακάμψει το ελληνικό χρηματιστήριο. Ακόμη, έχουν ζημιωθεί οι ίδιες οι εταιρείες, των οποίων η αξία απομειώθηκε. Για παράδειγμα η ΔΕΗ έχει χρηματιστηριακή αξία 100 φορές μικρότερη από την αξία των αποθεμάτων λιγνίτη που έχει στην κατοχή της ως ενεργητικό περιουσιακό στοιχείο!
Το χρηματιστήριο είναι ένας πάρα πολύ παλαιός θεσμός του οποίου η χρησιμότητα γίνεται αμέσως αντιληπτή σε όσους πραγματικά βλέπουν τον τρόπο που γίνεται η συγκέντρωση κεφαλαίων για επενδυτικούς σκοπούς. Αυτός είναι ο πρωταρχικός στόχος όλων των εταιρειών, μικρών ή μεγάλων, καινούργιων (startups) ή παλαιότερων, όταν θέλουν να αντλήσουν κεφάλαια με σχεδόν μηδενικό κόστος για να χρηματοδοτήσουν τις ιδέες και τις επενδύσεις τους. Είναι όμως και ο θεσμός που δίνει τη δυνατότητα στον απλό πολίτη να συμμετάσχει στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων και να απολαύσει τα οφέλη της με ασφάλεια, διαφάνεια και αμεσότητα.
Η κατάσταση στην Ελλάδα, δηλαδή η παρατεταμένη ύφεση, η απώλεια αξίας των επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στο ΧΑΑ, η ανεργία και η γενική καχεξία της οικονομίας, δεν θα διορθωθεί αν δεν λειτουργήσει σωστά η χρηματαγορά μέσω του ΧΑΑ και άλλων αγορών χρήματος και κεφαλαίων. Αν δεν μπορούν οι ελληνικές ιδέες να χρηματοδοτηθούν με νέα κεφάλαια χαμηλού κόστους, δεν θα υπάρξουν επενδύσεις μεγάλης κλίμακας και δεν θα δημιουργηθούν οι απαραίτητες νέες θέσεις εργασίας για να απορροφήσουν τις στρατιές ανέργων που βαραίνουν την ελληνική οικονομία.
Ασφαλώς υπάρχουν παρατράγουδα στη λειτουργία αυτών των αγορών. Όπως παρατράγουδα και ανεπιθύμητες ενέργειες υπάρχουν σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας. Επειδή κάποιος πήρε ένα σφυρί και έσπασε το κεφάλι του διπλανού του, δεν σημαίνει ότι απαγορεύουμε τα σφυριά. Με ένα σφυρί, ο Φειδίας σμίλεψε την Ακρόπολη! Έτσι είναι και οι αγορές χρήματος, εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Επειδή υπήρξαν κάποιοι κερδοσκόποι που τις έβγαλαν (προσωρινά) από την ορθή, επαρκή τους πορεία, δεν σημαίνει ότι θα τις απαξιώσουμε και θα τις “κλείσουμε”. Για πολλούς λόγους, κυρίως διότι ακόμη η παγκόσμια οικονομία και οι τοπικές ή περιφερειακές της εκφάνσεις, δεν έχουν βρει άλλες μορφές χρηματοδότησης.
Ας δούμε μερικές θεμελιώδεις έννοιες, που θα μας βοηθήσουν να καταλάβουμε πως και γιατί μας χρειάζονται οι λεγόμενες “αγορές”. Ας αρχίσουμε με τα χρηματιστήρια. Η χρηματιστηριακή αγορά, ή όπως αλλιώς λέγεται “οργανωμένη αγορά” είναι ο (ψηφιακός) τόπος όπου γίνονται τακτικές συναλλαγές αγοράς, πώλησης και έκδοσης μετοχών των πάσης φύσεως εταιρειών και λειτουργούν βάσει καθορισμένων κανονισμών, στη βάση της προσφοράς και της ζήτησης.
Εάν κάποιος λέει ότι πραγματοποιεί συναλλαγές στο χρηματιστήριο, σημαίνει ότι αγοράζει και πωλεί μετοχές σε ένα (ή περισσότερα) χρηματιστήρια που αποτελούν μέρος της συνολικής χρηματιστηριακής αγοράς. Τα κορυφαία χρηματιστήρια στις ΗΠΑ περιλαμβάνουν τα χρηματιστήρια της Νέας Υόρκης (NYSE), Nasdaq, BATS και Chicago Board Options Exchange (CBOE). Άλλα χρηματιστήρια στην Ευρώπη είναι τα XETRA (Βερολίνο και Φραγκφούρτη), Euronext, London Stock Exchange , Bursa, Milano και στην Ασία το χρηματιστήριο της Σανγκάη, του Τόκιο, του Χονγκ Κονγκ κλπ.
Ευρύτερα η λεγόμενη χρηματιστηριακή αγορά ή μετοχική αγορά, μπορεί να περιλαμβάνει μετοχές και άλλους χρηματιστηριακούς τίτλους όπως τα εταιρικά ομόλογα και τα παράγωγα που βασίζονται σε μετοχές, εμπορεύματα, νομίσματα και άλλα χρηματιστηριακά “προϊόντα”, καθώς και τα Διαπραγματεύσιμα Αμοιβαία Κεφάλαια (ETFs). Τα τελευταία έχουν αποκτήσει αυξανόμενο ενδιαφέρον διεθνώς, καθώς είναι προϊόν το οποίο δίνει τη δυνατότητα στον επενδυτή να πραγματοποιήσει διασπορά του κινδύνου της επένδυσής του μέσω της έκθεσης σε διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο μετοχών, ενώ έχει ως κύριο επενδυτικό στόχο την αναπαραγωγή της απόδοσης ενός συγκεκριμένου δείκτη, κλάδου της οικονομίας κλπ. Επίσης, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί οι OTC αγορές κυρίως για διαπραγμάτευση ομολόγων, νομισμάτων, CFD’s μετοχών και εμπορευμάτων.
Η αγορά, συνήθως είναι μία ηλεκτρονική πλατφόρμα όπου πολλοί αγοραστές και πωλητές συναντιούνται, αλληλεπιδρούν και συναλλάσσονται. Δεδομένου ότι ο αριθμός των συμμετεχόντων στην αγορά είναι τεράστιος, κάποιος είναι σίγουρος για δίκαιη τιμή. Στον φυσικό κόσμο, για παράδειγμα, αν υπάρχει μόνο ένας πωλητής χριστουγεννιάτικων δέντρων σε μία ολόκληρη την πόλη, θα έχει την ελευθερία να χρεώνει οποιαδήποτε τιμή βολεύει τον ίδιο, καθώς οι αγοραστές δεν θα έχουν πουθενά αλλού να πάνε να αγοράσουν δένδρα. Εάν ο αριθμός των πωλητών δέντρων είναι μεγάλος σε μια κοινή αγορά, αυτοί αναμένεται να ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να προσελκύσουν αγοραστές. Μια χρηματιστηριακή αγορά είναι μια παρόμοια καθορισμένη αγορά για την εμπορία διαφόρων ειδών χρεογράφων σε ένα ελεγχόμενο, ασφαλές και διαχειριζόμενο περιβάλλον. Δεδομένου ότι η χρηματιστηριακή αγορά συγκεντρώνει εκατοντάδες χιλιάδες συμμετέχοντες που επιθυμούν να αγοράσουν και να πουλήσουν μετοχές, διασφαλίζει δίκαιες πρακτικές τιμολόγησης και διαφάνεια στις συναλλαγές.
Οι παλαιότερες χρηματιστηριακές αγορές χρησιμοποιούσαν για την έκδοση μετοχών και την διαπραγμάτευση αγοραπωλησίας τους με την διακίνησης φυσικών “χαρτιών” / μεριδίων. Σήμερα, οι χρηματιστηριακές αγορές είναι ηλεκτρονικές και μάλιστα πάνω στο Internet.
Πώς λειτουργεί το Χρηματιστήριο
Με λίγα λόγια, τα χρηματιστήρια παρέχουν ένα ασφαλές, ρυθμιζόμενο και ελεγχόμενο περιβάλλον, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να διαπραγματεύονται αγορές και πωλήσεις μετοχών και άλλων χρηματοπιστωτικών μέσων, με εμπιστοσύνη και με μηδενικό έως χαμηλό επιχειρησιακό κίνδυνο. Λειτουργώντας σύμφωνα με τους καθορισμένους κανόνες, όπως καθορίζει η κάθε εθνική ρυθμιστική αρχή, οι χρηματιστηριακές αγορές λειτουργούν ως πρωτογενείς αγορές και ως δευτερογενείς αγορές.
Ως κύρια αγορά, η χρηματιστηριακή αγορά επιτρέπει στις εταιρείες, στην διαδικασία άντλησης κεφαλαίων, να εκδίδουν και να πωλούν τις μετοχές τους στο κοινό για πρώτη φορά μέσω της διαδικασίας δημόσιων προσφορών (IPO). Αυτή η δραστηριότητα βοηθά τις εταιρείες να αντλούν το απαραίτητο κεφάλαιο από τους ιδιώτες επενδυτές, αντί να απευθύνονται σε άλλες πηγές χρηματοδότησης, όπως π.χ, τραπεζικά δάνεια που έχουν υψηλά επιτόκια και αυστηρές δεσμεύσεις. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει ότι μια εταιρεία χωρίζεται σε μια σειρά μετοχών (π.χ. 20 εκατομμύρια μετοχές) και πωλεί ένα μέρος αυτών των μετοχών (π.χ. 5 εκατομμύρια μετοχές) στο κοινό σε τιμή (πχ 10 ευρώ ανά μετοχή). Για να διευκολυνθεί αυτή η διαδικασία, μια επιχείρηση χρειάζεται μια αγορά όπου οι μετοχές αυτές μπορούν να πωληθούν. Αυτή η αγορά παρέχεται από το χρηματιστήριο. Εάν όλα πάνε σύμφωνα με τα σχέδια, η εταιρεία θα πωλήσει με επιτυχία τις 5 εκατομμύρια μετοχές σε τιμή 10 ευρώ ανά μετοχή και θα εισπράξει κεφάλαια αξίας 50 εκατομμυρίων ευρώ. Οι επενδυτές θα αποκτήσουν τις μετοχές της εταιρείας τις οποίες μπορούν:
(α) να τις κρατήσουν στα χέρια τους επί μακρόν, εν αναμονή αύξησης της τιμής της μετοχής και να εισπράττουν έσοδα υπό μορφή μερισμάτων, ή
(β) να τις μεταπωλήσουν όταν η τιμή είναι συμφέρουσα για αυτούς ή όταν χρειάζονται ρευστότητα για οποιοδήποτε λόγο.
Σε μία υγιή οικονομία, όπου η εταιρεία θα κάνει καλή χρήση των κεφαλαίων που άντλησε με χρήσιμες επενδύσεις, αναμένεται να αυξηθεί η αξία της άρα και η τιμή της κάθε μίας από τις μετοχές της. Ταυτόχρονα, η συγκέντρωση κεφαλαίου έχει επιτρέψει όλα τα μεγάλα επιτεύγματα που συνιστούν τον σύγχρονο πολιτισμό. Για να πούμε μερικά παραδείγματα, χωρίς τεράστια κεφάλαια, δεν θα είχαμε τα μοντέρνα φάρμακα, που έφεραν το προσδόκιμο ζωής κοντά στα 90 χρόνια, δεν θα είχε χορτάσει το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, και δεν θα είχε διευρυνθεί η μεσαία τάξη που σήμερα αποτελεί την ραχοκοκαλιά της κοινωνίας. Αυτή είναι μία αναμφισβήτητη αλήθεια που έχουν αντιληφθεί όλες οι κοινωνίες και όλες οι χώρες του κόσμου.
Μετά την άσκηση της έκδοσης μετοχών για πρώτη φορά που ονομάζεται διαδικασία εισαγωγής στο χρηματιστήριο, το χρηματιστήριο χρησιμεύει επίσης ως πλατφόρμα συναλλαγών που διευκολύνει την ευχερή αγορά και πώληση των εισηγμένων μετοχών. Αυτό αποτελεί τη δευτερογενή αγορά.
Αυτά που αναφέρουμε πιο πάνω, είναι η ουσία του χρηματιστηρίου. Οι επενδυτές παρακολουθούν πρώτα την μακροοικονομική πλευρά της κυβερνητικής πολιτικής, το χρέος/ΑΕΠ της χώρας, τις οικονομικές προσδοκίες κλπ και εν συνέχεια προσέχουν κλάδους και επιμέρους εταιρείες, την πορεία των εταιρειών, βλέπουν τις πιο σωστά οργανωμένες, αυτές που έχουν καλά σχέδια προϊόντων και υπηρεσιών για το μέλλον, αυτές που αναμένεται να έχουν κέρδη, και αποφασίζουν να αγοράσουν τις μετοχές αυτών των εταιρειών.
Προφανώς δεν συμβαίνει πάντα να αυξάνονται οι τιμές ΟΛΩΝ των εταιρειών και ΣΕ ΚΑΘΕ χρονιά οικονομικής διαχείρισης. Όμως έχει παρατηρηθεί μακροχρόνια, ότι στα προηγμένα χρηματιστήρια, που έχουν το λεγόμενο “βάθος”, δηλαδή έχουν πολλές εταιρείες, από πολλούς κλάδους, με πολλά επενδυτικά σχέδια η κάθε μία, συνήθως οι διακυμάνσεις είναι μικρές, η εμπορευσιμότητα ικανοποιητική και μακροχρόνια αυξάνεται η αξία κάθε μετοχής, άρα και του συνόλου της χρηματιστηριακής αγοράς. Είναι δε προφανές ότι εταιρείες που κάνουν κακή χρήση των κεφαλαίων, πτωχεύουν, και καταρρέουν οι τιμές των μετοχών τους. Έτσι τιμωρούνται οι κακές διοικήσεις και αναβαθμίζονται οι καλές. Ταυτόχρονα επηρεάζονται οι κυβερνώντες κάθε χώρας να ασκούν συνετή και αναπτυξιακή μακροοικονομική πολιτική για να έχουν την εμπιστοσύνη των αγορών και να απολαμβάνουν οι χώρες τους χαμηλά επιτόκια. Οι αγορές ψηφίζουν καθημερινά στην πράξη.
Συμπέρασμα
Στη χώρα μας, όπου παρατηρείται έλλειψη ρευστότητας στις τράπεζες και υψηλά επιτόκια τραπεζικού δανεισμού, η επαναφορά του Χρηματιστηρίου στις σωστές του συνθήκες είναι ίσως η πιο σοβαρή προσδοκία και στόχος της επόμενης κυβέρνησης. Αυτό θα επιτευχθεί με την ανάκτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στους θεσμούς των αγορών, μέσα από μία συνεπή πολιτική σεβασμού των κανόνων της οικονομίας και της αποφυγής παλινωδιών, που κλονίζουν τους επενδυτές. Τέτοιες παλινωδίες είναι οι περίεργες ενέργειες γύρω από τον ΟΛΠ, το Ελληνικό, τις Σκουριές, αλλά και δεκάδες άλλα ιδιωτικά έργα των οποίων οι επιχειρηματίες διστάζουν να κάνουν έναρξη, ή δεν μπορούν να αντλήσουν φθηνά κεφάλαια. Κλασσικό θετικό παράδειγμα αποτελεί ο πρόσφατος δημόσιος δανεισμός της Αεροπορίας Αιγαίου, η οποία κατάφερε και άντλησε ιδιωτικά κεφάλαια μέσω Ομολόγων τα οποία είχαν κόστος (δηλαδή επιτόκιο) μικρότερο από το κόστος που δανείζεται σήμερα το Ελληνικό Δημόσιο, απόδειξη ότι η Αεροπορία Αιγαίου, στα σχέδιά της απολαμβάνει μεγαλύτερης αξιοπιστίας από όση έχει το Ε.Δ.!
Είναι προφανές ότι οι επαγγελματίες των αγορών χρήματος και κεφαλαίου πρέπει να έχουν γνώσεις μακροοικονομικές και ταυτόχρονα μικροοικονομικές και να μπορούν να προβλέπουν επιχειρηματικές, τεχνολογικές πολιτικές και οικονομικές εξελίξεις ώστε να βοηθούν σωστά τους πελάτες τους, αν έχουν εντολή συμβουλών ή διαχείρισης. Πολλοί επενδυτές επιλέγουν να αποφασίζουν και να εκτελούν οι ίδιοι τις εντολές τους, υπογράφοντας σύμβαση “παροχής επενδυτικών υπηρεσιών”, “λήψης και διαβίβασης”. Είναι σύνηθες στις ΗΠΑ ο επικεφαλής χρηματιστηριακής εταιρίας (GOLDMAN SACHS, MERRILL LYNCH κλπ) να γίνεται Υπουργός Οικονομικών λόγω κατάλληλων γνώσεων ,εμπειρίας και τεχνογνωσίας στις “αγορές χρήματος και κεφαλαίων’’.
Επίσης οι πολιτικοί (βουλευτές, υπουργοί, κλπ) πρέπει να γνωρίζουν πως λειτουργεί ο θεσμός των αγορών χρήματος και κεφαλαίου, διότι αλλιώς κινδυνεύουν να νομοθετούν ή να λαμβάνουν αποφάσεις που χειροτερεύουν τις συνθήκες προσέλκυσης και διακράτησης επενδυτικών κεφαλαίων. Αναλογισθείτε ότι οι επενδυτές είναι πρόσωπα ή οργανισμοί παγκοσμίου βεληνεκούς και τοποθετούν τα κεφάλαιά τους όπου παρουσιάζονται ή προβλέπονται επενδυτικές ευκαιρίες. Οι αγορές λειτουργούν προεξοφλητικά. Δεν έχουν κανένα λόγο να έρχονται και κυρίως να μένουν στην Ελλάδα, αν η αγορά της παρουσιάζει αρνητικές συνθήκες. Οι νομοθετούντες πρέπει να γνωρίζουν πολύ καλά την λειτουργία των αγορών και να λαμβάνουν αποφάσεις επιπλέον των δικών τους γνώσεων και μετά από διαβούλευση με τους ειδικούς.
* Ο κ. Αλέξανδρος Μωραϊτάκης είναι Πρώην Βουλευτής ΝΔ Α’ Αθήνας
Σ.Σ.: Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο euro2day.gr
